100.000 ton diplomatie…

Tussen december 1907 en februari 1909 voer de zogeheten Grote Witte Vloot de wereld rond. Het was een Amerikaanse vloot, waarvan de kern bestond uit zestien witgeverfde slagschepen. Dit was Theodore Roosevelts Big Stick. Een grote knuppel, maar niet de grootste van zijn tijd. Dat is nu wel anders.

Enige dagen geleden is de Amerikaanse Zesde Vloot versterkt met het nucleaire vliegdekschip George H.W. Bush. Het is laatste exemplaar uit de zogeheten Nimitz klasse. Aan boord bevinden zich 90 gevechtsvliegtuigen en helikopters.  Hiermee is de Zesde Vloot op volledige sterkte voor welke operatie dan ook in de Middellandse of Zwarte Zee. De Zesde Vloot kan ondersteuning verkrijgen van de in de Arabische Zee gestationeerde Vijfde Vloot, die eveneens volledig op sterkte is.

In 2008 moesten de Russen halt houden in Georgië, nadat president Bush jr. had gedreigd met een no-fly zone. Bepaald geen loos dreigement.  En, hoewel onuitgesproken, waarschijnlijk de belangrijkste strategische diplomatieke druk dezer dagen, namelijk ruim 100.000 ton waterverplaatsing.

… en Infiltratietechnieken…

De Russen gebruikten tijdens het Brusilov offensief van 1916 voor het eerst infiltratietechnieken. Gedurende de Tweede Wereldoorlog werden deze verder geperfectioneerd. Het betreft het laten doorsijpelen in vijandelijk gebied van individuele soldaten en kleine eenheden tot ver achter de frontlijn. Het is een effectieve techniek om een dun bezette frontlijn te doorbreken of om een minder goed georganiseerde tegenstander te destabiliseren. Het is een tactiek met strategische implicaties.

Een tijdlang blijft onduidelijk wat gaande is. Tegen de tijd dat de duidelijkheid ontstaat, is het te laat. Sleutelposities zijn al ingenomen en aanvoerlijnen afgesneden. Een nieuwe situatie is ontstaan en deze is alleen met groter geweld te keren.

… leiden tot een kat-en-muis spel

Zo’n 100.000 ton diplomatie (of een veelvoud daarvan) voorkomt zeker een grootschalig militair conflict. Maar we zullen in de toekomst meer merken van de Russische infiltratietechnieken, want de grenzen van de voormalige Sovjetrepublieken zijn zeer permeabel.

Ontmantelde Bazooka?

Op vrijdag 7 februari deed het Duitse grondwettelijke gerechtshof (Bundesverfassungsgericht – BVG) uitspraak over de rechtmatigheid van de aankoop van staatsleningen door de ECB van probleemlanden,  bekend als het Outright Monetary Transactions program (OMT) en onder de bijnaam Big Bazooka. Op 18 maart volgt uitspraak over het ESM en het fiscale pact. Een eerdere post in deze blog hierover is van 7 september 2012.

Het BVG stelt vast, dat er gewichtige gronden zijn om aan te nemen dat de OMT het mandaat van de Europese Centrale Bank voor het monetaire beleid te buiten gaat. Daardoor treedt zij in de bevoegdheid van de lidstaten en maakt inbreuk op het verbod op monetaire begrotingsfinanciering. Dit raakt dus niet alleen aan de Duitse grondwet, maar ook aan EU wetgeving.  Het gerechtshof vraagt daarom het Europese Hof van Justitie uitspraak te doen over het OMT.

De reacties zijn zeer verschillend.   In de Angelsaksische wereld  kijkt men Cromwelliaans naar de uitspraak van een gerechtshof van een verslagen land. Prima, dat Duitsland de knoet legt over Europa. Niet prima als daarbij grondwettelijke beschouwingen worden betrokken die zouden kunnen leiden tot een beperkte aansprakelijkheid. Er moet immers worden betaald. Althans, vooral overeenkomsten gesloten onder Brits en Amerikaans recht moeten worden geëerbiedigd en wel als eerste. Zulks schrijft de moderne Akte van Navigatie voor. Niet voor niets zijn de oom en de neef losgegaan in de zachte onderbuik van Europa. En het is natuurlijk de bedoeling dat Duitsland garant staat voor de nakoming van de verplichtingen.

In Duitsland zijn de reacties verdeeld. Sommigen zien het verzoek aan het Europese Hof van Justitie als tekenen van schuchterheid of angst. Of zelfs een volgende stap in de opmaat naar de Götterdämmerung.  Een ander gedeelte ziet het als een logische stap. Het is immers ook eerst en vooral een Europese aangelegenheid. En de vraag is dan tot welke weging het Hof komt. Natuurlijk is de verleiding groot te veronderstellen, dat een uitspraak van het Hof ten gunste van de probleemlanden zal komen. De meerderheid van de rechters komt namelijk daar vandaan.

Zo’n uitspraak is echter helemaal niet vaststaand. Het BVG zal namelijk alsnog tot een eigenstandige uitspraak komen. Op dit moment is de zaak nog niet vastomlijnd. Daarnaast zal het Hof niet aansturen op een conflict met het gerechtshof en vice versa. De reputatieschade voor beide zou te groot zijn.  Daarom zal het Hof de ECB uitvoerig om tekst en uitleg vragen. Tegen de tijd dat het tot een uitspraak komt, zal de Big Bazooka waarschijnlijk niet langer nodig zijn en zal de begrenzing ook in de ogen van het BVG passend zijn binnen het EU recht. Ceteris paribus.

Don’t Mention The Wars

 

 

Een nogal brisant geheim rapport van het Griekse Ministerie van Financiën ligt op straat. De Grieken leden in de Tweede Wereldoorlog een schade gelijk aan het BNP van een jaar, vergelijkbaar met de door Nederland geleden oorlogsschade. Daarnaast wordt ook nog de schade meegerekend van de Griekse deelname aan de Eerste Wereldoorlog. Hieraan nam Griekenland overigens deel na een overtuigend bombardement van de Britse marine. De kosten gingen vooral zitten in het onderhouden van het grootste vrijwillige krijgsgevangenenkamp uit de geschiedenis, bestaande uit 250.000  geallieerde troepen in Thessaloníki.

Hoogste tijd dus voor de Duitsers om een rekening te betalen die de Griekse staatsschuld tot nagenoeg nihil zou reduceren. Misschien is het een goed idee, dat de Grieken rond de tafel gaan zitten met alle andere voormalige bezette landen, inclusief Rusland, om een gezamenlijke actie tegen Duitsland te voeren. Duitsland mag dan hopen op aanhoudend goede exportcijfers naar China tot ver in de 22ste eeuw.

Vervolgens kan dan ook nog door vrijwel geheel Europa, inclusief Duitsland, een gezamenlijke actie op touw worden gezet tegen Frankrijk. Er valt namelijk nog wel een rekening of twee te vereffenen voor de onbeschrijfelijke plundertochten van Napoleon.

Overigens valt er voor de voormalige landen uit het Oostblok nog wel wat te claimen bij Rusland.

Nederland mag voorts van enkele werelddelen nog wat nota’s tegemoet zien voor mensenhandel en monopolistische concurrentie met volkenrechtelijk dubieuze inzet van militaire middelen. Het mooie is, dat deze nota’s in het niet zullen vallen bij de verwachte opbrengst van de grootste claim van allemaal: de kans is namelijk groot dat New York ten onrechte in Britse handen is geraakt. Een gedeelte van de opbrengst moet dan waarschijnlijk worden afgestaan aan nazaten van de destijds benadeelde indianen. De VS hebben gelukkig dit aantal nazaten tot een absoluut minimum weten te beperken. Wellicht is hier een kleine fee op zijn plaats.

Met de huidige stand van de technologie zou het mogelijk moeten zijn om een jaar of zevenduizend terug te gaan in de tijd naar de eerste nederzetting aan de Tigris om vervolgens de optimale ontwikkeling van de mensheid te plotten. We kunnen dan overgaan tot de definitieve afwikkeling van alle geschilpunten.

Vermogen?

Nederlandse vermogensongelijkheid de hoogste in de eurozone. En dan zijn we nog niet eens zó rijk. Cui Bono?

Pensioenen

In de jaren 1980 speelden de kabinetten Lubbers met de idee om de aftrek van pensioenpremies af te schaffen. De zogeheten omkeerregel zou dan leiden tot de onbelaste uitkering van pensioenen. Een andere gedachte was, om in een keer af te rekenen met de pensioenfondsen om zodoende in een grote slag de staatsschuld met tientallen miljarden te verlichten. De plannen haalden het niet.

Ruim twintig jaar later wordt een variant voorgesteld, dat het wel lijkt te gaan halen. Door het onder druk zetten van de pensioenfondsen worden deze er nu toe bewogen om grootschalig te beleggen in Nederlandse hypotheken. De beloning is een vast en relatief hoog rendement – onder staatsgarantie-, waardoor de toekomstige verplichtingen een lagere huidige waarde krijgen. Deze “winst” kan dan worden afgezet tegen het nadeel van afwaardering op de hypothekenportefeuille als gevolg van dalende huizenprijzen. En de banken, zo wordt gehoopt, zullen weer beginnen met het verstrekken van nieuwe hypotheken, waardoor de huizenmarkt op gang komt en uiteindelijk de huizenprijzen weer zullen stijgen. En zo is één min één plus één gelijk aan één. Iedereen wint.

Hier zien we de ongekende invloed van de Staat. Geef een heerser een rendementsdefinitie en hij bouwt een paleis. Met economie heeft het niets te maken.

Het is nog maar zes jaar geleden dat het CPB een lofrede afstak over het grootschalig beleggen van pensioenfondsen in opkomende markten. Deze werden gekenmerkt door een hoge bevolkingsgroei, waardoor een natuurlijke hedging zou worden bewerkstelligd vis à vis het vergrijzende moederland.

Nu moeten de pensioengelden koste wat het kost en met spoed worden gerepatrieerd.

De economische groei van de laatste twintig jaar is vooral bereikt door een forse toename van de particuliere schuld. Het leek geen probleem, omdat ook de particuliere besparingen toenamen en dan vooral het collectieve deel via de pensioenfondsen. En zo won iedereen.

Hoewel in 1981 de staatsfinanciën ernstig ontregeld raakten, was nauwelijks sprake van buitenlandse schuld.  Daarnaast waren de maatschappelijke bezittingen nog van zeer grote omvang. Hierbij valt te denken aan de gas- en goudreserves en het grote aantal staatsondernemingen en overige bezittingen, ook al waren deze bepaald niet het toppunt van efficiency. Sindsdien is de waarde van het collectieve bezit radicaal afgenomen. De huidige staatsdeelnemingen bestaan voornamelijk uit technisch failliete financiële instellingen.

Wer alles defendieren will, defendiert gar nichts. De Staat garandeert het Nederlandse bankwezen (in omvang vijf keer het BBP), een groot deel van de hypotheken, de schulden van de woningcorporaties, de zorginstellingen, exportkredieten en wat dies meer zij. Een moderne variant op de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het is een kwestie van tijd voordat beleggers aan deze enorme berg aan garanties een risicobedrag gaan hangen en dit optellen bij de staatschuld.

Het is onrustig in de foyer. Alleen de pensioenreserves zijn nog beschikbaar voor de laatste akte van het  twintigjarige toneelspel. De voorstelling gaat beginnen. De Staat wenst u een genoeglijk schouwspel, want de ontknoping zal een gelukkige zijn. Echt waar.

Oorlog noch Vrede

Het zal toeval zijn dat de Nobelprijs voor de vrede werd uitgereikt aan de Europese Unie op de dag dat 200 jaar geleden de schamele resten van de Grande Armée het Russische grondgebied achter zich lieten. Terwijl in Vilnius achtergelaten zieke en gewonde soldaten bij duizenden werden afgeslacht door de kozakken, was Napoleon al halverwege Parijs. Op tijd om onder de kerstboom wederom een herstelplan te bedenken.

In Rusland verloor Napoleon zijn soldaten en zijn bondgenoten. Aan beide zijden waren meer dan een miljoen doden, burgers en militairen, te betreuren. Voor een groot idee ziet men niet op een paar slachtoffers.

De aanleiding voor de Russische veldtocht was van economische aard, want Rusland had het door Napoleon tegen Engeland gerichte continentale stelsel verlaten. Tussen Engeland en Frankrijk was het al twintig jaar oorlog, die vooral met handelsblokkades werd gevoerd. Kort daarvoor, in de jaren 1780, had Engeland succesvol een eind gemaakt aan de het Verbond van Gewapende Neutraliteit, dat een reactie was op de Engelse blokkade van de Europese handel met de opstandige koloniën in Noord-Amerika. Waren de Engelsen te land niet altijd succesvol, ter zee vestigden zij hun hegemonie.

De Vierde Engels-Nederlandse oorlog was een uitvloeisel van dit verbond. Voordien leidde een conflict met de Republiek tot problemen in de kapitaalstromen naar Engeland, die voornamelijk via de Republiek naar Engeland vloeiden en zo in hoge mate bijdroegen aan de industriële revolutie aldaar.  Tijdens deze oorlog bleken de Engelsen echter nauwelijks nog afhankelijk van de geldmarkt in Amsterdam. De Nederlandse nederlaag luidde het begin in van het afscheid van het volk van de regentenkliek, die met de voorgenomen bouw van 80 oorlogsschepen al rentenierend en uitbuikend hamerde op het belang van een herlevende VOC-mentaliteit bij het plebs.

De Engelse suprematie ter zee bleek zelfversterkend. Het bespoedigde de industriële revolutie, die op haar beurt bijdroeg aan een superieure vloot en dito organisatie. De economische groei maakte hogere lasten als gevolg van de veelheid aan militaire conflicten niet zeer voelbaar op de Britse eilanden. In een tijd waarin staten niet bekend stonden om hun kredietwaardigheid, schitterde de ster van Engeland eenzaam. Zeker na de gestage ondergang van de Hollandse zon.

Hoewel het grotere en rijkere Frankrijk ook aan de vooravond van de industriële revolutie leek te staan en zij daarnaast een bijzonder potent exportproduct bezat, namelijk de revolutie, bleek Napoleon in het geheel niet in staat dit om te zetten in enige blijvende vorm. Napoleon voerde weliswaar bestuurlijke rationaliseringen door, maar deze werden vooral ingezet voor de mobilisatie en exploitatie natuurlijke en menselijke hulpbronnen in de bezette gebieden. Zo kon de Franse burger in de eerste jaren van de Napoleontische heerschappij worden ontzien.

De Engelsen waren in staat om enorme bedragen te lenen tegen gunstige condities. Niet alleen brachten zij zo hun eigen natie nauwelijks schade toe, maar tevens waren zij in staat hun bondgenoten vrijwel onbeperkt te steunen en twijfelaars in hun kamp te brengen. De fenomenale staatsschuld bracht het Eilandenrijk slechts voordelen.

Ondanks een lange reeks van militaire overwinningen bleek Napoleon slechts in staat om grote delen van Europa -en niet in de laatste plaats de Duitse gebieden- in het verderf te storten. Uiteindelijk bleek hij niet in staat zijn bondgenoten te steunen en verloor hij zelfs de steun van zijn verarmde Franse volk. De droom bleek een nachtmerrie.

De idee van een Verenigd Europa, gebaseerd op vrijheid, gelijkheid en broederschap, stierf een gewelddadige dood. De, naar later bleek niet minder gewelddadige, natiestaat werd volwassen.

Auch in der Krise

En zo deed vandaag de tweede senaat van het Bundesverfassungsgericht (het Duitse grondwettelijke gerechtshof) uitspraak over Duitse deelname aan het ESM en het Fiscale Pact (Six Pack). Een spoedprocedure overigens, die nog het nodige openlaat voor de definitieve uitspraak later dit jaar (Hauptsacheverfahren). Het was namelijk een uitspraak in kort geding (Eilverfahren).

De klagers werden niet ontvankelijk verklaard. Het ging niet alleen over ESM en Fiscaal Pact in enge zin, maar ook in ruime zin. Namelijk, de interventie van de Europese Centrale Bank (ECB), waarbij staatsobligaties van probleemlanden worden opgekocht. Sommige klagers eisten dat het ESM pas in werking zou treden als de ECB af zou zien van deze interventies. Het gerecht deelde mede, dat dit betrokken zou worden bij de definitieve uitspraak. De uitspraak had een beperkt blikveld.

De Duitse deelname aan het ESM is nu aan strenge voorwaarden gebonden. Duitsland kan niet worden gedwongen tot een grotere deelname aan het ESM dan € 190 miljard. Daarnaast moeten Bondsdag en Bondsraad te allen tijde kunnen worden gehoord en hun democratische rechten kunnen uitoefenen. De Duitse regering mag dus niet instemmen met afspraken dit belemmeren, zoals een zwijgplicht.

Maar het was wel duidelijk, dat het gerecht spitsroeden liep. Veelbetekenend was de uitspraak van Andreas Voßkuhle: “über die Zweckmäßigkeit und Sinnhaftigkeit des vom Bundestag und Bundesrat mit großer Mehrheit verabschiedeten Rettungspakets“ is het niet aan het gerecht om te oordelen; „Das ist und bleibt Aufgabe der Politik.“ Niemand kan met zekerheid zeggen, welke maatregelen voor Duitsland „und die Zukunft unseres vereinten Europas in der derzeitigen Krise tatsächlich am besten sind“.

Voßkuhle weet, dat de casus politiek zeer beladen is. Hij meldt daarom voor alle duidelijkheid nog even waarom het gerechtshof uitspraak doet: „Die Aufgabe des Gerichts besteht allein darein die Verfassung zu schützen. Sie gilt aber auch in der Krise und sie gibt den Handlungsrahmen für die Politik vor“.

Na een korte beschouwing over de onzekerheid met betrekking tot alle inspanningen die worden verricht om de crisis het hoofd te bieden sluit hij af: „Demgegenüber ist eins gewiss: nur als demokratisch legitimierte Rechtsgemeinschaft hat Europa eine Zukunft“.

De Angelsaks zegt: “never let a good crisis go to waste”. De Nedersaks zegt: “never let a crisis waste the good”.

Scheefheid

Het vlakke Nederland wordt geteisterd door scheefheid. Het bevindt zich op het hellende vlak. Het woord scheef heeft een negatieve connotatie en het betekent “schuin” of “fout”. Iets kan in ons land al snel scheve ogen geven.

Sinds een aantal jaren bestaat het geheime genootschap van de scheefwoners. Hoewel we zouden denken, dat de leden wellicht een methode hebben ontdekt om de zwaartekracht te buigen, blijkt er toch iets anders aan de hand te zijn. Het betreft hier namelijk mensen die voor hun woning een huur betalen die niet passend is bij hun inkomen. Het probleem schijnt vooral prangend te zijn bij degenen die veel verdienen en weinig huur betalen. En dat geeft scheve ogen.

Zijn het profiteurs, of erger nog: fraudeurs? In het geheel niet. In het merendeel van de gevallen betreft het mensen die keurig aan de regels voldeden op het moment dat zij de woning betrokken. Niet zelden betreft het mensen die al lange tijd in hetzelfde pand bewonen. Het is een gevolg van het volkhuisvestelijke arrangement in onze maatschappij.  

Kijken we wat verder naar andere arrangementen in onze maatschappij, dan zien we een op het oog schots en scheef landschap. Er is sprake van scheefheid in de pensioenopbouw (scheefpensioenen). Er is sprake van scheefheid in de loongebouwen en arbeidsvoorwaarden (scheeflonen). Er is sprake van scheefheid in de vermogensvorming, vooral met betrekking tot de eigen woning (scheefwaarde). Ook de belastingen zijn scheef verdeeld (scheeftax).  Daarnaast betaalt de staat een zeer lage rente over de staatsschuld, terwijl spaarders en beleggers nauwelijks nog rendement maken (scheefrendement). Banken en verzekeraars worden massief gesteund, terwijl bedrijven en particulieren aan hun lot worden overgelaten (scheefsteun).  

Het mag niet verbazen, dat het geheel aan scheefheden onderwerp is van politieke en maatschappelijke aandacht, zeker nu de overheid moet bezuinigen. Nu het instrument van de scheve ogen wordt ingezet om beslissingen te forceren, moeten we vrezen voor het zicht op de samenhang (scheefzicht).

Alle arrangementen in onze samenleving bestaan bij de gratie van intergenerationele solidariteit. Dit wil dus zeggen, dat de generaties solidair zijn met elkaar. Dit maakt het mogelijk om op basis van vertrouwen tegen relatief lage transactiekosten welvaart verhogende arrangementen op te tuigen. Het veroorzaakt tevens inherente scheefheid. Algemene uitgangspunten hoeven dan niet tot achter de komma te worden berekend of met inschakeling van een loodzware bureaucratie te worden bewaakt.

De intergenerationele solidariteit heeft kunnen werken van 1950 tot 1980. Dit was het gevolg van de sterke autonome bevolkingsgroei, de krachtenbundeling als gevolg van de wederopbouw en een omvangrijk verenigingsleven. Kinderen genoten gratis onderwijs, gingen daarna werken tegen niet al te hoge aanvangslonen en huurden een volkswoning. Uit deze lonen vonden collectieve besparingen plaats (vooral pensioenpremies) en de loonschalen stegen met de leeftijd en de kosten van de gezinsvorming mee. Een dergelijk model werkt goed in een redelijk homogene en gesloten maatschappij: relatief weinig dynamiek, veel zekerheid en gerichtheid op de lange termijn.

Hoewel de maatschappelijke verhoudingen in 1980 al meer dan een decennium grondig aan het veranderen waren, werd het naoorlogse model grotendeels in stand gehouden. De dynamiek werd vergroot en de gerichtheid op de lange termijn verdween, terwijl de zekerheid in stand werd gehouden. De Nederlandse maatschappij stelde zich dus als het ware vanaf de jaren 1980 bloot aan een hoger risicoprofiel, zonder daarbij de noodzakelijke risicobuffer aan te leggen. Het hogere risicoprofiel leek zich uit te betalen, getuige de spectaculaire groei van de welvaart in de jaren 1990. Ondertussen stegen de particuliere schulden en nam het nationale bezit spectaculair af. Dit werd echter gecompenseerd door de stijging van de huizenprijzen en de waarde van particuliere beleggingen. De prijs van arbeid steeg relatief gematigd door de import van goedkope arbeid, terwijl consumptiegoederen in prijs daalden door de verplaatsing van arbeid naar en import uit lagelonenlanden.

De val van de muur zorgde voor een onverwachte toevloed van arbeidspotentieel doordat de dienstplicht kon worden afgeschaft. Tegelijkertijd kon de overheid het vredesdividend incasseren door flink op defensie te bezuinigen.

En toen kwam in 2001 de grote ommekeer, die nog een paar jaar kon worden verhuld door vooral de particuliere schuld nog verder te laten toenemen en alle kaarten te zetten op de monsterachtig grote financiële sector in Nederland. Met een ongekend hoog risicoprofiel denderde het land de financiële en economische crisis in.

De huidige scheefheid is dus een gevolg van het volledig achterwege blijven van een herziening van het sociale contract, dat al begin jaren ’90 plaats had moeten en kunnen vinden. Inderdaad, het moment dat de Scandinavische landen met brede bevolkingssteun hun grote hervormingen doorvoerden. Het is niet voor niets, dat euroland Finland aanmerkelijk minder kwetsbaar is. In plaats daarvan gaven wij het Consultancybureau Handig & Slim twee decennia lang vrij baan.

Terugkijkend past ons vooral bescheidenheid en voorzichtigheid. Voorspellingen voor de jaren 2030 of 2040 zijn zeer betrekkelijk en met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid onjuist; het voorspellen van de economische groei voor de tweede helft van dit jaar blijkt al een lastige zaak. We hebben misschien een open economie, maar een inmiddels angstige en gesloten cultuur die in toenemende mate wordt geïnfecteerd door dwang en drang.

Op het scheve land staat een kaartenhuis. Er zijn weinig scheve blikken voor nodig om het te doen instorten. 

Eeuwige Onrust

 

 

Met het aanbreken van de vakantieperiode gaan honderdduizenden weer op weg naar het zuiden. Zij doorkruisen, zonder zich daarvan nog bewust te zijn, de grote slagvelden van Europa. De borden langs de weg worden met grote snelheid gepasseerd.

In Reims herdachten onlangs Merkel en Hollande het vijftigjarige bestaan van de Frans-Duitse vriendschap. Zij deden dit voor de kathedraal van Reims, waar ruim 1.500 jaar geleden een kleine basiliek stond waarin de eerste Frankische koning Clovis (Chlodovech) werd gedoopt door bisschop Remigius. Deze bisschop behoorde tot de Gallo-Romaanse adel en zo gingen Gallo-Romanen en Frankische Germanen op in het nieuwe Frankische Rijk. Niet lang daarna viel het uiteen, om 300 jaar later nog eenmaal herenigd te worden onder de Frankische keizer Karel de Grote.

De avond voorafgaand aan de herdenking werden ongeveer veertig kilometer verderop ongeveer veertig Duitse oorlogsgraven uit de Eerste Wereldoorlog vernield. Het betrof graven van de 18^de infanteriedivisie, die daar gelegerd was in 1915 en 1916. De soldaten uit deze divisie waren afkomstig uit Sleeswijk-Holstein, destijds een onderdeel van het Koninkrijk Pruisen. Harde gevechten werden onder andere geleverd rond het nabijgelegen gehucht Souain.

Het ruige gebied rond Souain werd in de herfst van 1915 door de Fransen op de Duitsers heroverd, waardoor een omgewoeld gebied inclusief loopgraven beschikbaar kwam om het eerste Franse prototype van een tank te testen. De test vond in januari 1916 plaats met een tractor voorzien van boilerplaten en het bleek een succes. Vijfentwintig jaar later kwamen de tanks van de andere kant.

Reims ligt in de euroregio Champagne-Ardenne, waar het inkomen ongeveer 2% onder het Europees gemiddelde ligt. Het is een van de meer welvarende regio’s in Frankrijk, maar tien jaar geleden lag het inkomen nog meer dan 10% boven het Europese gemiddelde. Met uitzondering van Luxemburg voltrekt zich bij alle oprichters van de huidige Unie dit proces van relatieve daling. Vreemdelingenhaat kan dan ondergronds gaan.

In 1962 waren het De Gaulle en Adenauer die elkaar in de armen vielen. Het Karolingische project bleek een succes en dat was misschien niet zo vreemd, met een Fransman die geboren werd in Rijsel (Lille) en een Duitser die geboren werd in Keulen.  Adenauer zag als burgemeester van Keulen in 1918 dagenlang een verslagen leger ordelijk over de Rijnbruggen trekken. Vijfentwintig jaar later was de orde weg en stond alleen nog de Dom overeind. De Gaulle kende datzelfde Duitsland als krijgsgevangene in Ingolstadt. Vijfentwintig jaar later en niet ver van Rijsel waren zijn superieure tanks niet in staat de Duitse tankmacht te breken.

Nu, in 2012, ligt het allemaal wat verder uit elkaar. Hollande is geboren in Rouen (Normandië) en Merkel in Hamburg, maar opgegroeid in de DDR – voormalig Pruisisch gebied. Europa is dan ook een stuk groter geworden en het blijft een zeer bijzonder project. Het project is zo bijzonder, dat een premier van een middelgroot land weet te melden dat Europese conflicten nu echt verleden tijd zijn.

Wij rijden zonder grenscontroles naar het zuiden en verkopen onze tanks (of proberen dat althans). Maar de wolf staat altijd voor de deur. Zelfs na honderd jaar is het jonge mannen, die weggerukt werden uit hun leven aan de Oostzeekust om vervolgens ver van huis te sneuvelen, niet gegeven rust te krijgen.  

Ontmoetingen op de slagvelden van weleer zijn belast met het verleden en blijven bepalend voor onze toekomst. 

Potjescultuur

De Nederlander bestaat niet, althans zo laten velen niet na om te betogen. De vraag is of dat zo is. Wij hebben grote moeite met het zicht op onze eigen geschiedenis, waardoor dit vaak aan buitenlanders wordt overgelaten. Voormalig premier Balkenende gooide het over de VOC-boeg en inderdaad zijn de Heren XVII nog steeds onder ons. Deze corporatistische mega instelling blijft de norm voor het voorspelbare verval van alles dat hier enige omvang krijgt.

Zes en een half duizend jaar geleden verdween vrij plotseling een bloeiende cultuur, namelijk die van de bandkeramiek, waarmee duizend jaar eerder in onze contreien de neolithische periode begon.
Opmerkelijk voor ons taalgebied is het grote gebruik van het woord pot. Dit gebruik steekt het gebruik van maritieme begrippen naar de kroon. En dat is wellicht geen toeval. Mogelijk zijn de wortels hiervan te herleiden tot deze zeer vroege cultuur. We moeten hierbij niet vergeten, dat de Noordwesthoek van Europa tot in de vroege Middeleeuwen onherbergzaam was en dat het stroomgebied van de maas prima grondstoffen voor de vervaardiging van keramiek leverde en levert. De cultuur van de bandkeramiek bleef mogelijk daarom juist in onze contreien bestaan (geheel Gallië? Nee, één dorpje…).

Ons land kent een overduidelijke potjescultuur. We hebben weinig geduld, want voor je het weet vind je de hond in de pot en al helemaal als het potje met vet op tafel is gezet. We vragen ons altijd af of ergens een potje voor is en hopen een potje te kunnen breken. Wij liegen in commissie en mocht dat niet zo zijn, dan verwijt de pot de ketel dat die zwart ziet. Wij hebben een hekel aan lieden die mee-eten uit de pot van Egypte. Iemand die naast de pot piest, zetten wij op de pot. Maken wij er zelf een potje van, dan zijn de doofpotten alom tegenwoordig. Iedereen wordt geacht te eten wat de pot schaft. En de slimmeriken onder ons hebben meerdere potjes op het vuur, terwijl de rest juist ergens een potje te vuur heeft staan. Zelfs bij exclamaties wordt “pot” gebruikt. Het zit er diep in.

Kijken we op deze wijze naar het bezielende leiderschap en de oproep tot visie, hervormingen en moderniseringen in ons land, dan moeten de lachstuipen toch ernstig worden onderdrukt. Het is dan ook niet vreemd dat onze premier kan opmerken dat de Nederlander een genetisch bepaalde weerstand heeft tegen een hoge staatsschuld en overheidstekort. Dat klinkt een stuk academischer dan: “wij houden niet van potverteren”.

Dus is het Grote Schuiven Met Potjes in volle gang. Het WW-potje werd de afgelopen jaren niet gevuld, omdat het zorgpotje voorrang moest krijgen. Het pensioenpotje bleek zo vet, dat hieruit al decennialang flink wordt gelepeld. Elk potje heeft soms één verantwoordelijke, maar vaak vele (potten en ketels). Zij proberen vooral het etiket “vleespot” aan een ander potje te hangen.

Hoe zorg je ervoor dat je deze neolithische praktijk overeind houdt in moderne tijden? Simpelweg door de academische wereld van deze potjes afhankelijk te maken en het potjesdenken zelf tot academisch niveau te verheffen. Zo krijgt de gewenste perceptie gestalte.

U dacht Latijn te lezen, maar u leest potjeslatijn.