Styx

In de Griekse mythologie scheidt de rivier de Styx de aarde van de onderwereld. Tevens is het de benaming van een moerasgebied in het midden van de onderwereld.  Styx staat ook voor haat en afgrijzen. Mythe of werkelijkheid?

Dit artikel gaat niet over de Grieken, maar over het politieke drama dat zich in de Europese Unie aan het voltrekken is. Hier is sprake van wat we The Great European Divide zouden kunnen noemen. Dit is  een cruciale fase in het proces van Europese samenwerking, een potentieel Grieks drama van epische proporties. De Europese Unie staat aan de rand van de Styx.

De zuidelijke landen krijgen termen toegevoegd die grenzen aan het onbehoorlijke;  PIGS, Garlic Belt, corrupt, dieven, et cetera. Men kan zich afvragen waarom de zo beschaafde noordelijke staten hun ambassadeurs nog niet hebben teruggeroepen. Het gaat ook niet meer over de Griekse overheid, Griekse banken of bepaalde sectoren. Nee, we hebben het over de Grieken. Of over de Portugezen. En zeer waarschijnlijk binnenkort over de Spanjaarden. In deze landen is dus sprake van ondeelbare, collectieve schuld. De Griek betaalt namelijk geen belasting en gaat op zijn vijftigste met pensioen, na een kort werkzaam bestaan zonder enige betekenisvolle productiviteit. Met de Portugezen en Spanjaarden is het niet veel beter gesteld.

Zulke typeringen passen in een tijd waarin mensen behoefte hebben aan zekerheid. Nuanceringen leiden tot twijfel en dus tot onzekerheid. Onzekerheid kunnen wij in het huidige tijdsgewricht niet gebruiken. De zaak ligt simpel: het nuchtere noorden verdient het geld en het malafide zuiden verkwanselt het. Hier past dus straf en wel voor iedereen. Geen speld tussen te krijgen, toch?

Toch wel. Het noorden heeft het zuiden de facto de oorlog verklaard en is bezig tot volledige bezetting over te gaan (Gerrit Zalm: “laten we onze belastingdienst naar Griekenland sturen”).  De uitkomst van deze oorlog kan worden voorspeld (capitulatie), maar de effecten hiervan niet. Het noorden gaat er namelijk vanuit, dat de regeringen in de zuidelijke landen in staat zullen zijn de opgelegde dictaten uit te voeren. Griekenland staat aan de rand van een opstand en in Spanje wordt het onrustig. Daarnaast is de rechtvaardiging van de casus belli helemaal geen uitgemaakte zaak.

De Griekse overheid kon de boeken manipuleren met behulp van de bank Goldman Sachs, een bank uit het nuchtere noorden. Goldman Sachs verdiende, geheel toevallig, ook kapitalen aan de emissies van Amerikaanse staatsleningen als gevolg van de financiële crisis. Er is door het noorden zeer goed verdiend aan de, naar nu blijkt kunstmatige, economische groei van zuidelijke eurolanden.

Zijn dus de gevolgen in het zuiden mogelijk desastreus, in het noorden staan de zaken er niet veel beter voor. Feitelijk zou het noorden de beleggers in het zuiden moeten laten bloeden. Slecht risicomanagement. Het probleem is echter, dat het bankwezen en de institutionele beleggers dan een enorme douw krijgen. Omdat er sprake is van een impliciete oorlogssituatie, kunnen de noordelijke staten extra leningen uitschrijven die vervolgens met zekerheidstellingen aan de “bezette” zuidelijke landen worden uitgeleend. Formeel levert dit geen fiscale claim op de eigen bevolking op: deze komt volledig bij het geknechte zuiden te liggen. Dit is intern makkelijker te verkopen dan de politieke beslissing om wederom tot directe bankensteun en bezuinigingen over te gaan als gevolg van het afschrijven van leningen op de zuidelijke landen. In Nederland zou dat er dan toe kunnen leiden, dat niet € 18 miljard, maar het dubbele moet worden bezuinigd. Als de “oorlogsleningen” echter waardeloos blijken te zijn, zal dat alsnog moeten gebeuren. Het laat zich raden wat dit betekent voor de politieke stabiliteit in de noordelijke landen.

In 1919 werd Duitsland gedwongen het verdrag van Versailles te tekenen. Het moest hiermee de volledige verantwoordelijkheid voor de Eerste Wereldoorlog op zich nemen en werd verplicht tot het verrichten van herstelbetalingen die grotendeels overeenkwamen met de oorlogsschulden van Engeland en Frankrijk aan de VS. Het geplande betalingsschema zou doorlopen tot 1988. De terugbetalingsfictie leidde tot de Roaring Twenties, maar in 1929 spatte de hele zeepbel uiteen.

Het leidde mede tot een nieuwe en nog grotere oorlog.  Wat was ook al weer de belangrijkste reden voor de oprichting en uitbreiding van de Europese Unie?