Papieren Verliezen

Niets mooier dan tekorten die slechts op papier bestaan. Het klinkt ook zo mooi. Het is allemaal slechts papier. Gisteren werd bekend dat de grootste woningcorporatie van ons land in grote liquiditeitsproblemen verkeert. Andere partijen spreken van miljardenverliezen en weer andere van verliezen op grond van speculaties met beleggingen.

Wat is er aan de hand?

Iedere onderneming die grote en langjarige investeringsverplichtingen aangaat, doet dit op basis van een rendementseis. Indien voor deze investeringen geld moet worden geleend, vaak in de toekomst, dan is het goed ondernemerschap om het risico van rentestijgingen geheel of gedeeltelijk te beperken. Hiervoor zijn zogeheten afgeleide renteproducten of rentederivaten ontwikkeld. De eenvoudige rentederivaten zijn niet anders dan een verzekering: tegen betaling van een vergoeding is men beschermd tegen een toekomstige rente die hoger is dan bijvoorbeeld de rendementseis.
Een premie kost geld. Als de rentestijging zich niet voordoet, is de premie dus voor niets betaald. Dit gebeurt natuurlijk volop: denk bijvoorbeeld aan brand- of diefstalverzekeringen. Het vreemde is, dat velen moeite hebben met het verzekeringsprincipe zodra de aard van deze verzekeringen de persoonlijke belevingssfeer overtreffen. Daarom zijn er derivaten ontwikkeld die “niets” kosten. Gratis valt altijd in goede polderaarde. De prijs voor het afdekken van een rentestijging wordt dan betaald uit de opbrengst van het risico dat men neemt op een rentedaling. Het kost dus niets als de rente blijkt te stijgen. Als de rente daalt, kost het echter wel degelijk wat.

De laatste jaren is de rente gedaald, mede door de interventies van de Europese Centrale Bank (ECB). De Nederlandse Staat en de bankensector “verdienen” dus volop, terwijl pensioenfondsen en investerende partijen met “gratis” rentederivaten door het ijs zakken. De Nederlandse samenleving verliest per saldo tientallen miljarden en de rekening blijft stijgen.
Sommigen stellen, dat bij deze grote en andere woningcorporaties en pensioenfondsen slechts sprake is van papieren tekorten. Bij de woningcorporatie is het tekort zeer reëel. Zij moet namelijk geld stallen bij de banken zolang de rente laag is en dit bedrag wordt groter naarmate de rente lager is. Het is dus een reëel liquiditeitstekort waarvoor veel geld moet worden geleend. De corporatie zal dus flink moeten snijden in de normale bedrijfsuitoefening, te weten de sociale dienstverlening. Huren omhoog, onderhoud omlaag en zo min mogelijk uitgeven aan sociale investeringen in de wijken.

Bij de pensioenfondsen is momenteel juist in het geheel geen sprake van een liquiditeitstekort, maar als de rente laag blijft en de uitkeringen niet worden gekort, dan treedt dit probleem op termijn zeker op. De Europese Commissie ziet als een van de speerpunten van haar beleid, dat de negatieve effecten van de vergrijzing worden bestreden. Mensen moeten daarom langer werken en dit kan het beste worden afgedwongen door de pensioenleeftijd te verhogen. In een monetaire unie met een lage inflatiedoelstelling moeten lonen en uitkeringen van niet-concurrerende economieën worden verlaagd. In dit beeld past het huidige monetaire en budgettaire beleid prima.

Lastig voor ons land, want de loonkosten zijn hier bijna 15% hoger dan in Duitsland. Meer corporaties zullen in de problemen komen. Gemeenten komen in de problemen. Afstempeling van pensioenen en verlaging van hoogte en duur van uitkeringen gaan tot problemen leiden. Het MKB heeft problemen met het verkrijgen van financieringen. Met enige vertraging zullen ook de reguliere contractlonen onder druk komen te staan.

Hopelijk “verdient” de staat genoeg aan de lage rente om al deze “papieren” tekorten op te kunnen vangen.