Alternative

Een week na de deelstaatverkiezingen in Brandenburg en Thüringen, waarin de partij “Alternative für Deutschland” (AfD) zichtbaar succes boekte, komt kredietbeoordelaar S&P met een opvallende kredietwaarschuwing voor de Eurozone.

De opkomst van de AfD zou de Duitse steun voor de zwakke landen in de eurozone bedreigen, met alle consequenties van dien, zo oordeelt S&P. Het bureau kijkt natuurlijk naar de gegoedheid van de overheidsfinanciën in de eurozone. Kijken we echter naar de positie van de huishoudens, een belangrijke bron van zorg voor de AfD, dan is het beeld geheel anders.

Niet alleen de Duitse, maar ook de Italiaanse, Belgische en Franse huishoudens hebben een hekel aan hoge schulden. Het aandeel van huishoudens in de totale schuldenlast is in deze landen is veel lager dan in Nederland, Groot-Brittannië of de Verenigde Staten.

Schuld disciplineert. Men is dan wel civielrechtelijk vrij, maar de facto gebonden. Het maken van schulden door huishoudens jaagt de consumptie enorm aan, zonder dat de inkomens hoeven te stijgen. Goed voor banken, grootbedrijf en, volgens het huidige dogma, voor bezuinigende overheden. Het systeem loopt natuurlijk een keer vast, maar in de tussentijd vinden enorme vermogensoverdrachten plaats. Het brengt de burger ook dichter bij de overheid – want er moeten risico’s worden verzekerd. Deze verzekeringspolissen van staatswege kunnen vervolgens naar hartenlust worden versoberd – bij gelijkblijvende premieafdrachten.

Daarvoor zijn dan naast sterke staten goedgelovige burgers nodig en daarmee wil het buiten de kuststroken van de Atlantische plomp niet zo vlotten. Want in vooral in Duitsland, maar ook in Frankrijk zit de angst voor de teloorgang van de burgerlijke middenklasse diep, terwijl in Italië en België daarbij het vertrouwen in de landelijke overheid gering is. Men dopt liever zijn eigen boontjes en zit niet te wachten op een nieuwe vorm van feodaliteit.

Er is misschien een grotere, zij het wonderlijke, waardengemeenschap in een groot gedeelte van de eurozone dan men op het eerste oog waarneemt. En een kredietoordeel is zonder betekenis voor wie geen of weinig schulden heeft.

Verlicht en Liberaal

Ergens ver in het noorden, in een bergachtig en ruig landschap afgewisseld door diepe en langgerekte meren, huist een duister volk. Een volk, dat zich mag verheugen in het feit, dat het de afgelopen driehonderd jaar de zegeningen heeft mogen smaken van een unie met een verlichte en liberale natie.

En nu, na al die tijd, verheft dit aan Whisky verslaafde volk zich en maakt zich op voor onafhankelijkheid. De onverantwoordelijke agenda van deze rokken dragende barbaren kan geen andere zijn dan een duistere en conservatieve, wellicht nog gevoed door kuiperijen van buitenlandse mogendheden. waarom, immers, zou iemand het Aards Paradijs willen verlaten? De Schotten zijn niet de eersten.

Precies honderd jaar geleden stond het Britse eilandenrijk aan de rand van een burgeroorlog. Het betrof toen de Ierse kwestie, waarbij de Ierse protestanten (verlicht en liberaal, want van Engelse afkomst) zich gewapenderhand wensten te verzetten tegen een voorgenomen status aparte van het Ierse eiland. Het Britse leger kreeg opdracht om in te grijpen, maar een groot deel van officierskorps weigerde de orders op te volgen. Gelukkig kon het leger zich een maand later in Frankrijk rehabiliteren en werd de kwestie tijdelijk naar de achtergrond gedrongen.

Het zal niet komen tot een militaire interventie in Schotland. De druk die op de Schotten wordt uitgeoefend is al enorm en komt van binnen- en buitenland. Feel free to check out, but refrain from leaving. Schotland zal eieren voor zijn Britse ponden kiezen en niet opteren voor onafhankelijkheid, maar genoegen nemen met de status van “Union member plus”. Onafhankelijkheid is iets voor gebieden als Zuid-Soedan of Kosovo. Niet voor regio’s die onderdeel uitmaken van gevestigde nationale staten.

Hiermee komt uiteraard geen eind aan een zeer fundamenteel probleem dat de Britse Eilanden al meer dan 100 jaar in zijn greep heeft. En dat is de bijzondere positie van Londen. Deze immer groeiende stad werkt als een vuurstorm: de brand neemt toe en zuigt de zuurstof uit een steeds groter wordend omliggend gebied. Nadat eerst de landbouw feitelijk van de eilanden verdween, volgde later de industrie. De (door de Engelsen zelf) veelgeroemde innovatieve economie bestaat voornamelijk uit de uitzonderlijk omvangrijke financiële sector en de eigen munt als toevluchtsoord voor niet zelden dubieuze vermogens. De in Londen om zich heen grijpende vermogensprijsinflatie leidt op het oog tot een enorme voorspoed, maar werkt zeer destructief daarbuiten.

Het zogenaamde economische herstel van de laatste jaren voltrekt zich dus vrijwel uitsluitend in het grotere Londen. De rest van het eilandenrijk zucht onder leegloop, verarming en contractie. Het is dan ook niet vreemd, dat de voorspelde rampspoed als gevolg van een Schotse uittreding uitsluitend en alleen wordt beschreven in financiële en economische termen. Er is vanuit de City verder nauwelijks enige werkelijke betrokkenheid met alles daarbuiten. De weerzin daartegen groeit.

Wat is de toekomst van een stadstaat met een adellijke elite en een oligarchie die uitsluitend is gebaseerd op financieel gewin voor een beperkte groep van de bevolking? Misschien kunnen de Engelsen daar nog eens over nadenken.

David Hume en Adam Smith zouden bij het aanschouwen van dit alles zeker geen zucht van Verlichting slaken.