Vermogen?

Nederlandse vermogensongelijkheid de hoogste in de eurozone. En dan zijn we nog niet eens zó rijk. Cui Bono?

Pensioenen

In de jaren 1980 speelden de kabinetten Lubbers met de idee om de aftrek van pensioenpremies af te schaffen. De zogeheten omkeerregel zou dan leiden tot de onbelaste uitkering van pensioenen. Een andere gedachte was, om in een keer af te rekenen met de pensioenfondsen om zodoende in een grote slag de staatsschuld met tientallen miljarden te verlichten. De plannen haalden het niet.

Ruim twintig jaar later wordt een variant voorgesteld, dat het wel lijkt te gaan halen. Door het onder druk zetten van de pensioenfondsen worden deze er nu toe bewogen om grootschalig te beleggen in Nederlandse hypotheken. De beloning is een vast en relatief hoog rendement – onder staatsgarantie-, waardoor de toekomstige verplichtingen een lagere huidige waarde krijgen. Deze “winst” kan dan worden afgezet tegen het nadeel van afwaardering op de hypothekenportefeuille als gevolg van dalende huizenprijzen. En de banken, zo wordt gehoopt, zullen weer beginnen met het verstrekken van nieuwe hypotheken, waardoor de huizenmarkt op gang komt en uiteindelijk de huizenprijzen weer zullen stijgen. En zo is één min één plus één gelijk aan één. Iedereen wint.

Hier zien we de ongekende invloed van de Staat. Geef een heerser een rendementsdefinitie en hij bouwt een paleis. Met economie heeft het niets te maken.

Het is nog maar zes jaar geleden dat het CPB een lofrede afstak over het grootschalig beleggen van pensioenfondsen in opkomende markten. Deze werden gekenmerkt door een hoge bevolkingsgroei, waardoor een natuurlijke hedging zou worden bewerkstelligd vis à vis het vergrijzende moederland.

Nu moeten de pensioengelden koste wat het kost en met spoed worden gerepatrieerd.

De economische groei van de laatste twintig jaar is vooral bereikt door een forse toename van de particuliere schuld. Het leek geen probleem, omdat ook de particuliere besparingen toenamen en dan vooral het collectieve deel via de pensioenfondsen. En zo won iedereen.

Hoewel in 1981 de staatsfinanciën ernstig ontregeld raakten, was nauwelijks sprake van buitenlandse schuld.  Daarnaast waren de maatschappelijke bezittingen nog van zeer grote omvang. Hierbij valt te denken aan de gas- en goudreserves en het grote aantal staatsondernemingen en overige bezittingen, ook al waren deze bepaald niet het toppunt van efficiency. Sindsdien is de waarde van het collectieve bezit radicaal afgenomen. De huidige staatsdeelnemingen bestaan voornamelijk uit technisch failliete financiële instellingen.

Wer alles defendieren will, defendiert gar nichts. De Staat garandeert het Nederlandse bankwezen (in omvang vijf keer het BBP), een groot deel van de hypotheken, de schulden van de woningcorporaties, de zorginstellingen, exportkredieten en wat dies meer zij. Een moderne variant op de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Het is een kwestie van tijd voordat beleggers aan deze enorme berg aan garanties een risicobedrag gaan hangen en dit optellen bij de staatschuld.

Het is onrustig in de foyer. Alleen de pensioenreserves zijn nog beschikbaar voor de laatste akte van het  twintigjarige toneelspel. De voorstelling gaat beginnen. De Staat wenst u een genoeglijk schouwspel, want de ontknoping zal een gelukkige zijn. Echt waar.