De Schuldbekentenis

Het heeft even tijd gekost, maar nu is het zover. Ons land zucht onder de recessie en de hoofdschuldige daaraan is: de bezitter van een eigen woning. Het verhaal is van een verrassende eenvoud en als volgt.

De economische voorspoed in de jaren negentig is terug te voeren op opzichtige consumptie. Consumptie die tot stand kon komen doordat huiseigenaren de overwaarde van hun eigen woning verzilverden en aldus tegen de klippen op consumeerden. Hiervoor ontvingen zij, wegens de fiscale aftrekbaarheid van de hypotheekrente, ook nog eens subsidie. Natuurlijk speelden banken en overheid hierin een rol, maar het had allemaal niet kunnen gebeuren indien de huizenbezitters maat hadden weten te houden. En we wisten natuurlijk allemaal allang, dat dit niet eeuwig door kon gaan. Nu plukken wij dus de wrange vruchten van deze vermaledijde scheefgroei. En zoals een ieder wordt geacht de wet te kennen, zo ook is een ieder verantwoordelijk voor zijn eigen handelen.

Dus kan op goede gronden schoon schip worden gemaakt. Enerzijds zijn er de huiseigenaren zich mogen verheugen in een lage of zelfs niet existente hypothecaire schuld. Hun woning vertegenwoordigt een vermogenscomponent, die niet tot het belastbare privévermogen wordt gerekend. Anderzijds zijn er de huiseigenaren die een hypothecaire financiering hebben die gelijk of, schande, zelfs hoger is dan de waarde van hun woning. Er zijn er zelfs bij die niet aflossen op hun hypotheekschuld, maar fiscaal vriendelijk sparen of beleggen. Er kan dus ook hier sprake zijn van een netto vermogenspositie die niet belastbaar is.

Het beeld is duidelijk: de huiseigenaar moet maatschappelijk in het gareel worden gebracht. De natie schudt op haar grondvesten door het perfide gedrag van woningbezitters. En zo vormt zich uit het immer amorfe Nederlandse maatschappelijke veld een soort Mozes die, afdalend van het Systeemplateau op de Maakbaarheidsberg, zijn Stenen Tafelen stuk werpt, woest als hij is op zijn volk dat tijdens zijn afwezigheid is gaan dansen rond het Gouden Kalf. Een vreemde Mozes, dat wel, want de Stenen Tafelen waren er al lang, waardoor de reden van zijn afwezigheid vooralsnog in nevelen gehuld moet blijven.

In het belastingplan voor de 21ste eeuw, dat in de jaren negentig werd ontwikkeld en in 2000 werd aangenomen, werd oorspronkelijk voorzien om de eigen woning in de zogeheten box 3 onder te brengen: inkomen uit sparen en beleggen. Op deze vermogenscomponenten wordt een rendement van 4% verondersteld, waarover een belastingtarief van 30% wordt geheven. Tegelijkertijd zouden dan de tarieven voor de inkomstenbelasting stevig worden verlaagd. Dit zou hebben geleid tot het afschaffen van de hypotheekrenteaftrek. Het idee haalde het toen niet. Het was overigens het magnum opus van Willem Vermeend, destijds staatssecretaris in de kabinetten Kok. Dezelfde Willem Vermeend, die met de kennis van nu spijt heeft van de privatisering van KPN. Met betrekking tot zijn grote werk zal de term “weeffout” wel niet lang op zich laten wachten.

De 21ste eeuw is nog jong en de fiscale wetgeving is bepaald niet in steen gehouwen. In de fiscale wereld is een eeuw al na een decennium voorbij. Het zal dus niet lang duren voordat de eigen woning en de eventueel daaraan gekoppelde levensverzekeringen verhuizen naar box 3. Dit, zo zal onze overheid verkondigen, zal budgetneutraal verlopen. Dat klinkt vriendelijk, maar het is een politiek-ambtelijke term die uitsluitend uitdrukt, dat het voor de overheid zelf modelmatig budgetneutraal uitpakt. Niet voor enige andere partij. Omdat de inkomstenbelasting nu slechts beperkt zal dalen, zullen de vermogens-en inkomenseffecten enorm zijn.

Maar dat hadden we kunnen weten. En we zijn zelf verantwoordelijk.